به گزارش عصرتحلیل به نقل از برنا، کشور ترکمنستان بیش از شش میلیون جمعیت دارد و مساحت آن حدود ۴۹۲ کیلومتر مربع است. ۸۰ درصد این کشور توسط صحرای قره قوم پوشیده شده است. این کشور عمدتا از طریق صادرات گاز و نفت خام اقتصاد خود را تامین می‌کند. ترکمنستان بزرگترین میادین گاز جهان را داراست که بیشتر در حوزه آمودریا، واقع در شرق، حوزه مرغاب و کاسپین جنوبی در غرب قراردارد. میادین گازی این کشور بیش از ۲۰ قدمت دارند که به معنای بالا بود عمر میادین این کشور است.
ذخایر گازی ترکمنستان
براساس آمار بی پی، ترکمنستان در سال ۲۰۲۰ معادل ۱۳.۶ تریلیون متر مکعب است. سهم دخایر گازی این کشور به نسبت کل جهان در سال ۲۰۲۰ برابر ۷.۲ درصد بوده لذا پس از روسیه، ایران و قطر در رتبه چهارم قرار گرفته گرفته است. عمده‌ترین میادین گازی ترکمنستان شامل میدان دولت آباد با ذخیره ۱.۴-۱.۷ تریلیون متر مکعب در نزدیکی مرز ایران، میدان گالکینیش با ذخایر گازی بین ۴-۱۴ تریلیون متر مکعب، میدان آمو دریا با ذخیره حدود ۲ تریلیون مترمکعب، میادین حاشیه خزر، میادین فراساحل، میادین مرکزی است.
براساس آمار بی پی ۲۰۲۲، میزان مصرف گاز طبیعی ترکمنستان طی سال ۲۰۲۰ معادل ۲۹.۶ میلیارد متر مکعب بود و این میزان در سال ۲۰۲۱ به ۳۶.۷ میلیارد متر مکعب رسید. سطح مصرف این کشور در بازه ۲۰۱۰-۲۰۲۰ هفتاد و یک درصد افزایش پیداکرده و طبق گزارش “ملاحظات و الزامات و راهبردی تجارت انرژی ایران و ترکمنستان” مرکز پژوهش‌های مجلس دلیل این افزایش را باید توسعه صنعت پتروشیمی و افزایش مصرف گاز در نیروگاه‌های تولید برق ارزیابی کرد. به علاوه اینکه چین و روسیه نیز میزان واردات گاز خود از ترکمنستان را افزایش داده‌اند.
صادرات گاز ترکمنستان
به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس بعد از فروپاشی شوروی صادرات این کشور به روسیه مانند قبل ادامه پیدا کرد اما سیاست تنوع بخشی به سبد گاز در دستور سیاستگزاران قرارگرفت به همین دلیل مذاکرات با ایران را آغاز کردند. بعد از اولین نزاع گازی ترکمنستان با روسیه در سال ۱۹۹۷، در همان سال خط لوله کربچه-کردکوی براساس یک قرارداد ۲۵ ساله صادرات سالیانه ۶ میلیارد متر مکعب گاز در سال را روانه ایران کرد. در سال ۲۰۱۰ نیز صادرات گاز به چین را آغاز شد و میزان آن در بازه سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۶ معادل ۲۸-۲۹ میلیارد متر مکعب در سال بود که این رقم در سال ۲۰۲۱ به ۳۱.۵ میلیارد متر مکعب افزایش یافت.
شایان ذکر است که صادرات گاز به ایران تا سال ۲۰۱۶ بین ۶-۸ میلیارد متر مکعب در سال بود که در آگوست ۲۰۱۷ به دنبال اختلافات در خصوص قیمت گاز و تکمیل خط لوله ۱۴.۶ میلیارد مترمکعبی اتصال شمال به خطوط لوله گاز جنوب ایران، کاملا متوقف شد.
ایران و ترکمنستان
الف)واردات حداکثری گاز از ترکمنستان
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، اولین گزینه پیش پای ایران برای افزایش تعاملات با ترکمنستان افزایش حداکثری خرید گاز از این کشور است. با توجه به دارا بودن ذخایر گازی زیاد و همچنین مسافت کم با ایران، واردات برای ایران از ترکمنستان اهمیت راهبردی دارد. لذا ایران باید کل مازاد گاز این کشور را وارد کند که با توجه به داده‌های بین المللی میزان مازاد گاز ترکمنستان در سال ۲۰۱۰ برابر با ۴۰.۱ و در سال ۲۰۲۰ برابر با ۶۶ میلیارد متر مکعب بوده است. شایان ذکر است که این میزان در سال ۲۰۲۱ با افزایش چشم گیر ۷۹.۳ میلیارد متر مکعبی به بالاترین سطح خود نسبت به یک دهه گذشته رسید.
بنابراین در گام اول به عنوان هدف میانی ایران باید با توجه به ظرفیت ۱۵-۲۰ میلیارد متر مکعبی ظرفیت دو خط لوله فعلی بین دو کشور است استفاده کرده و در گام دوم به عنوان هدف بلند مدت با حضور در توسعه میادین ترکمنستان، همانند چین راهبرد توسعه میدان و خرید از این کشور را دنبال کند و بر ظرفیت خود بیافزاید.
ب) سوآپ
ترکمنستان محصور در خشکی است و ایران می‌تواند با توجه به جغرافیای خود اقدام به گسترش مبادلات تجاری میان دو کشور به ویژه فروش محصولات پتروشیمی این کشور را فراهم کند. لازم به ذکر است که ترازیت شمال به جنوب ایران (از بندر چابهار به سرخس) از جمله مزیت‌های ایران به حساب می‌آید.
ج) ایجاد اتاق تسویه دو جانبه
در حال حاظر، بسیاری از کشورهای توسعه یافته که برای نمونه می‌توان به اتاق‌های تسویه پایاپای چین با روسیه، چین با گروه بریکس، ژاپن با چین، کشورهای خلیج فارس با یک دیگر و چین، روسیه با ایتالیا، روسیه با برزیل و … اشاره کرد. بنابراین ایران نیز می‌تواند با کشور ترکمنستان اتاق تسویه ایجاد نماید. لازم به ذکر است که خرید متقابل یا تجارت دو جانبه می‌تواند ریسک تجارت خارجی را در شرایط چالش‌های بین‌المللی به شدت کاهش دهد.
د) صدور خدمات فنی و مهندسی
با توجه به قدرت ایران در خدمات فنی و مهندسی، ایران می‌تواند با فعال سازی دیپلماسی انرژی خود وارد این کشور شود و با استفاده از توانایی‌های موجود یک مسیر تعامل تجاری با این کشور را بازنمایی کند.
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که فرصت بسیار مناسبی در پیش پای ایران در جهت تبدیل شدن به هاب گازی منطقه قرار گرفته است لذا این کشور باید از فرصت پیش آمده استفاده کند و با فعال سازی دیپلماسی خود گام‌های بزرگی را در جهت تثبیت راهبرد مذکور بر دارد.
انتهای پیام/
