به گزارش عصر تحلیل، استوانهٔ کوروش بزرگ یا منشور حقوق بشر کوروش لوحی از گل پخته است که در سال ۵۳۸ پیش از میلاد به فرمان کوروش بزرگ هخامنشی پادشاه و بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی نگاشته شده است.
نیمهٔ نخست این لوح از زبان رویدادنگاران بابلی و نیمهٔ پایانی آن سخنان و دستورهای کورش به زبان و خط میخی اکدی (بابلی نو) نوشته شده است. این استوانه در سال ۱۲۵۸ خورشیدی/ ۱۸۷۹ میلادی در نیایشگاه اِسَگیله (معبد مردوک، خدای بزرگ بابلی) در شهر بابل باستانی پیدا شده و در موزه بریتانیا در شهر لندن نگهداری می شود.[۱] این منشور یکی از بزرگترین نشانه های روحیهٔ بردباری در فرهنگ ایرانی است.
پیدا شدن منشور کوروش کبیر در بین النهرین
در سال ۱۲۵۹ خورشیدی/ ۱۸۷۹ میلادی به هنگام کاوش های باستان شناسی گروه بریتانیایی در محوطهٔ باستانی بابل در بین النهرین (میان رودان)، هرمزد رسام، باستان شناس بریتانیایی آسوری تبار، استوانهٔ گلی ای را یافت که شامل نوشته هایی به خط میخی بود.
جنس این استوانه کوروش از گل رس است، ۲۲٫۵ سانتی متر طول و ۱۱ سانتی متر عرض دارد و دور تا دور آن ۴۵ سطر (به جز بخش های تخریب شده) به خط و زبان اکدی (بابلی نو) نوشته شده است. بررسی های بعدی نشان داد که نوشته های استوانه در سال ۵۳۸ پیش از میلاد به فرمان کوروش بزرگ پس از شکست دادن نبونید و تصرف کشور بابل، نوشته شده است.
این اثر در نیایشگاه اِسَگیله (معبد مردوک) در شهر بابل قرار داده شده بود. در حال حاضر این لوح سفالین استوانه ای در بخش «ایران باستان» در موزه بریتانیا نگهداری می شود. از سوی دیگر، در سال ۱۳۷۵ آشکار شد که بخشی از یک لوحه استوانه ای که آن را متعلق به نبونید پادشاه بابل می دانستند، در حقیقت پاره ای از استوانهٔ کوروش بزرگ، از سطرهای ۳۶ تا ۴۳ است.
پس از این آگاهی، این پاره از لوح استوانه ای که در دانشگاه ییل (Yale) در آمریکا نگهداری می شد، به موزه بریتانیا در لندن انتقال داده شد و به استوانهٔ اصلی پیوست گردید. پژوهش های زبان شناسی روی دو قطعه استخوان فسیل شدهٔ اسب که در موزهٔ شهر ممنوعه در چین نگهداری می شوند، منجر به شناسایی نسخهٔ چینی منشور کورش شد. قدمت این استخوان ها به دورهٔ سلطنت هخامنشیان بازمی گردد.
منشور کوروش کبیر اولین بیانیه ی حقوق بشر
کوروش بزرگ، بنیان گذار پادشاهی ایران و آغازگر سلسلهٔ هخامنشیان، پس از تسخیر بابل، در بابل بر تخت پادشاهی نشست و ادیان بومی را آزاد اعلام کرد. برای جلب محبت مردم میانرودان (بین النهرین)، مردوک که بزرگترین خدای بابل بود را به رسمیت شناخته، او را نیایش کرد و سپاس گفت. او هیچ گروه انسانی را به بردگی نگرفت و سپاهیانش را از تجاوز به مال و جان رعایا بازداشت.او تمامی کسانی را که به اسارت به بابل آورده شده بودند گرد هم آورد و منزلگاه آنها را به ایشان بازگرداند. کوروش همچنین قوم یهود را نیز از اسارت و بیگاری در بابل آزاد کرد. به دستور کوروش، شرح وقایع و دستورهای وی روی یک لوح استوانه ای سفالین نگاشته شد و در معبد مردوک قرار گرفت.
بریتیش میوزیوم این سند را نخستین بیانیه حقوق بشر می داند
از طرف بسیاری این سند به عنوان نخستین منشور حقوق بشر شناخته می شود در سال ۱۹۷۱ میلادی، سازمان ملل آن را به شش زبان رسمی سازمان منتشر کرد و بدلی از این منشور در مقر سازمان ملل متحد در شهر نیویورک نگهداری می شود.موزه بریتانیا یا بریتیش میوزیوم این سند را نخستین بیانیه حقوق بشر می خواندو همینطور بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد، در جریان سفر به تهران، رسما از استوانه کورش به عنوان نخستین بیانیه حقوق بشر یاد کرد و آن را مایه افتخار ایرانیان دانست.در این لوح استوانه ای، کوروش پس از معرفی خود و دودمانش و شرح مختصر فتح بابل، می گوید که تمام دستاوردهایش را با کمک و رضایت مردوک خدای بابلی به انجام رسانده است. وی سپس بیان می کند که چگونه آرامش و صلح را برای مردم بابل و سومر و دیگر کشورها به ارمغان آورده، و پیکر خدایانی که نبونید از نیایشگاه های مختلف برداشته و در بابل گردآوری کرده بوده را به نیایشگاه های اصلی آنها برگردانده است. پس از آن، کوروش بزرگ می گوید که چگونه نیایشگاه های ویران شده را از نو ساخته و مردمی را که اسیر پادشاه های بابل بودند به میهن شان برگردانده است.
