کمتر از یک هفته تا برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری باقی مانده و هنوز رقابت‌های انتخاباتی وارد مرحله حساس و تعیین‌کننده خود نشده است. برخی ردصلاحیت‌های گسترده را دلیل این امر می‌دانند و بعضی هم از مشخص نبودن برنامه‌های کاندیداهای انتخاباتی در عرصه‌های مختلف به ویژه حوزه اقتصاد می‌گویند. این انتقادها پس از برگزاری دو دور مناظرات انتخاباتی با موضوعات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نمود بیشتری پیدا کرده است. با حمید کردبچه، عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا گفت‌وگویی در این رابطه انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
* آخرین دوره مناظرات انتخاباتی امروز برگزار می‌شود. پیشنهادات شما برای کاندیداهای انتخاباتی در بیان مشکلات و ارائه راه حل مسائل اقتصادی چیست؟ فکر می‌کنید پرداختن به چه موضوعاتی می‌تواند موجب افزایش اقبال عمومی کاندیداها شود؟
من بخشی از مناظره نخست و تمام مناظره دوم را تماشا کرده‌ام. متاسفانه عملکرد هیچ یک از کاندیداها مطلوب نبود. هیچ یک از آنها بر مسائل اصلی کشور و مشکلات مردم و موضوعات اقتصادی متمرکز نبودند و شاید به این جهت بود که ساختار و سوالاتی که برای مناظره طراحی شده بود، همان‌طور که در جراید هم به آنها اشاره شده است، مناسب این رقابت مهم کشوری نبود.
معتقدم که امروز مساله مردم آزادی اجتماعی بیشتر نیست؛ کمااین‌که ممکن است این موضوع هم مساله باشد، اما دغدغه گروه‌های خاص و محدودی از جامعه است. این روزها مساله عمومی مردم، آزادی جوانان در پارک‌ها و خودروها و از این قبیل موضوعات نیست. اگرچه این موارد نیز در جای خود مهم، قابل تامل و درخور توجه است، اما مساله امروز مردم و اصلی‌ترین دغدغه‌شان اقتصاد، معیشت و فشاری است که به طبقات فرودست و متوسط جامعه به سبب مشکلاتی نظیر بیکاری، تورم و کرونا وارد شده است.
مردم می‌خواهند برنامه‌های کاندیداها در رابطه با این موضوعات را بشنوند. می‌خواهند بدانند چه راهکاری برای برون‌رفت از این شرایط و وضعیت اقتصادی کشور طراحی و ارائه می‌شود. آزادی‌های بیشتر سیاسی و اجتماعی در گام بعدی مطالبات مردم قرار دارد. به نظر من افکارعمومی نیازمند آن هست که بداند کدام یک از کاندیداها، راه‌حل و توانایی بیشتری برای حل مشکلات و دغدغه‌های فعلی دارد، البته آن هم در اندازه‌ای که در دست رییس‌جمهور است.
* پس از دیدگاه شما، اهم سخنان کاندیداها باید متمرکز بر موضوعات اقتصادی باشد؟
بله، همین‌طور است. این‌که یک کاندیدا و یا کاندیداهای این دوره رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری بر مسائلی خارج از دغدغه‌های مردم تمرکز می‌کنند، خود، نشان‌دهنده آن است که ذهنیت آنها تا چه اندازه با واقعیات جامعه فاصله دارد.
این نکته‌ای است که به نظر می‌رسد در مناظرات به صورت ضعیفی به آن توجه شده است. نکته بعد این‌که به نظر می‌رسد بهتر است هر یک از کاندیداها با تمرکز بر نقاط قوت خود و با تکیه بر تجربیاتی که در حوزه به خصوص خود دارند، در مناظرات شرکت کنند و از منظر بسیار بالای کارشناسی به ارائه راه‌حل برای مسائل آن حوزه بپردازد. به نظرم کاندیداها نباید درگیر چالش‌های شخصی و کوچک و درگیری‌های جناحی شوند.
* موضوعات دیگر، دغدغه اصلی این روزهای مردم نیست.
عموم مردم که همان طبقات آسیب‌پذیر، ضعیف و متوسط هستند، امروز درگیر مسایل اقتصادی و کاهش قدرت خرید هستند. در دو سه سال گذشته به‌دلیل تورم، بیکاری و تعطیلی‌های ناشی از کرونا، قدرت خرید خانوارها بیش از ۲۰ درصد کاهش یافته است. این در تاریخ ۵۰ تا ۶۰ ساله کشور بی‌سابقه است.
به نظرم امروز اینها امروز دغدغه اصلی هستند. کاندیدها باید بگویند چگونه می‌توانند رشد اقتصادی یک تا سه درصدی را بالا ببرند؟ چگونه می‌توانند تورم ۴۰ درصدی را کنترل کنند؟ بیکاری ۱۰ تا ۲۰ درصدی را کاهش دهند؟ فضای کسب‌وکار را سامان دهند؟ و موانع تولید را برطرف کنند؟ چگونه می‌خواهند تنگنای نقدینگی و مالی تولیدکنندگان و مشکلات مالیاتی و تامین اجتماعی تولیدکنندگان را حل کنند؟ بحران صندوق‌های بازنشستگی را چگونه می‌خواهند حل کنند؟ اصولا آیا این مسائل را می‌شناسند و قبول دارند. البته مسایل مهم دیگری مانند ازدواج و غیره هم وجود دارد که اینها خودشان معلول مشکلات اقتصادی هستند.
بله، شاید در دوره‌های قبل نگاه به موضوعات اجتماعی و دغدغه آزادی اجتماعی بیشتر مورد توجه عموم مردم بود، اما به نظرم حالا مردم از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری به ویژه افرادی که تجربه حضور در مسوولیت‌های اقتصادی را داشته اند، انتظار دارند به عنوان کارشناسان خبره اطلاعات و تحلیل‌های ارزشمندی را با مردم در میان بگذارند.
مردم می‌خواهند که کاندیداها علاوه بر این‌که مشکلات فعلی را به روی میز می‌آورند و در مورد آنها سخن می‌گویند، راه‌حلی هم برای حل آنها ارائه کنند. نباید وقت و زمان کاندیدها صرف صحبت در مورد موضوعات بی‌ارزش شود. متاسفانه در مناظره اول و دوم شاهد بودیم که کاندیداها در دام مناظرات انتخاباتی و شرایطی که در مناظره تعریف شده بود، افتادند. به اعتقاد بنده کاندیدایی برنده این مناظرات انتخاباتی است که درگیر امور سیاسی و جناحی و حزبی نشود و از موضع علمی و کارشناسی به مسائل نگاه کند و به نظرم در این صورت بر تصمیم مردم برای حضور بیشتر یا انتخاب کاندیدای اصلح اثر مهمی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: دیگر وعده‌های پوپولیستی روی مردم اثرگذار نیست
جهت‌گیری کاندیداها فقط تخریب است تا ارائه برنامه اقتصادی
* در دو مناظره اول و دوم بحث‌هایی پیرامون و احیای برجام بیان شد. دیدگاه شما در این رابطه چیست؟
این یکی از همان نکات مدنظر است که در مناظره‌ها اشاره ضعیفی به آن شد. در حالی که انتظار این بود کاندیداها به صورت عمیق‌تر و موشکافانه‌تری به بیان آن می‌پرداختند. نمی‌توان انکار کرد که ریشه بسیاری از مشکلات اقتصاد کشور، تحریم‌های اعمالی بر ایران است و نمی‌توان بدون برنامه به مصاف آن رفت.
ایران در حال حاضر، به عنوان کشوری بدون درآمد ارزی مناسب و جذب سرمایه خارجی در ظرفیت‌سازی برای رشد اقتصادی با مشکلات جدی مواجه است و نرخ رشد منفی یا بسیار ناچیز دارد. باید این وضعیت در مناظره‌ها و دلایل آنها و راه‌های برون رفت از آنها تبیین شوند.
اگر تجربه کشورهای مالزی، کره‌جنوبی و چین را ببینیم، به اهمیت نقش سرمایه‌گذاری خارجی در ایجاد ظرفیت‌های بالای تولید و فعالیت‌های اقتصادی و جذب تکنولوژی برای تحقق رشد بالا واقف می‌شویم. در شرایط فعلی که ما از منابع داخلی و سرمایه‌گذاری خارجی محروم هستیم، باید بگویند به چه صورتی می‌خواهند این مشکلات را حل کنند و برنامه‌های آنها در این حوزه چیست؟
به سبب تحریم‌ها، تولیدکنندگان ما به بازارهای جهانی دسترسی ندارند و با توجه به کوچک بودن بازارهای داخلی آنها نمی‌توانند از صرفه‌های مقیاس برخوردار شوند، بفرمایند چه باید کرد؟ برای بهره‌وری در حد صفر کشور که سال‌هاست ادامه دارد چه برنامه‌ای دارند. بفرمایند بدون اصلاح و ارتقای اقتصاد بین‌الملل کشور آیا می‌توانند این مشکلات را حل کنند. اگر بله، خوب چگونه و برنامه آنها چیست.
بر همین اساس هم معتقدم که کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری در ارائه برنامه‌های خود، حتما باید به این موضوعات بپردازند. البته بدیهی است که طرح موضوع ارتباط با دنیا به این معنای پذیرش سلطه خارجی یا بی‌توجهی به توانمندی‌های داخلی نیست، اما اگر تولیدکننده ما بخواهد کالای مقرون به صرفه‌ای را تولید کند، حتما باید با دنیا در ارتباط باشد، از تکنولوژی آنها استفاده کند تکنولوژی هم با سرمایه‌گذاری خارجی می‌آید.
برای رقابت در بازارهای جهانی برای رقابت با خودروی چینی و یا فرش هندی باید راهکار و سیات منسجمی داشت. چینی‌ها با مقیاس تولید ده‌ها میلونی و برخورداری از صرفه مقیاس خودروی رقابت‌پذیر تولید می‌کنند یعنی باکیفیت بهتر و قیمت پایین‌تر. آیا تولیدکننده ما با مقیاس تولید چند ده هزاری می‌تواند محصول رقابت‌پذیر با آنها تولید کند، بنابراین ارتباط با بازارهای جهانی و کشورهای دیگر در کنار واردات تکنولوژی و زمینه‌سازی برای سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند امری حیاتی، برای شرایط فعلی اقتصاد ایران باشد.
چرا کاندیداها به این مسایل و الزامات آن که همان FATF و رفع تحریم‌ها و مشارکت در اقتصاد جهانی است، نمی‌پردازند. بفرمایند نظرشان در مورد این حوزه‌ها و برنامه‌شان برای این مسایل چه در سطح داخلی و وزارتخانه‌های مربوط و چه در سطح خارجی و وزارت امور خارجه چیست. البته این مباحث در سخنان آقای دکتر همتی هم عنوان شد، اما از ایشان انتظار می‌رفت که به عنوان یک اقتصاددان تمرکز خود را بر طرح موضوعات فوق قرار دهند و با زبانی قابل فهم برای مردم و افکار عمومی صحبت کند. هر چند که این انتقاد در مورد کاندیدهای دیگر انتخابات و برنامه‌های آنها هم صادق است.
