به گزارش عصر تحلیل، وضعیت اقتصادی کشور به گونه‌ای است که رئیس جمهور آینده باید اصلاحات ساختاری زیادی در حوزه‌های مختلف انجام دهد. در صورتی که این اصلاحات انجام نشود، وضعیت اقتصادی و شاخص‌های کلان اقتصادی ممکن است، بدتر از وضعیت فعلی شود.
حسین عیوضلو، استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) در این زمینه معتقد است: در مورد اصلاحات ساختاری، در کشور ما چند پارادایم، چند مسلک و گفتمان حاکم است و البته از همه بدتر در دولت نهادهای موازی بسیاری وجود دارد. تا در یک محیط کاملا متمرکز برای این نهادها تقسیم کار مشخص انجام نشود، نمی‌توان امید داشت که کارها به سامان برسد. در ادامه گفت‌و‌گوی فارس با عیوضلو را می‌خوانید:
فرض کنید شما مشاور رئیس جمهور آینده هستید، به نظرتان اصلاح وضعیت کدام بخش‌های اقتصاد اولویت دارد؟ چرا؟ ضمنا این بخش‌ها چه مشکلاتی دارند و چه راهکارهایی برای حل مشکلات آنها پیشنهاد می‌دهید؟
عیوضلو: در صورتی که بنده مشاور رئیس جمهور آینده کشور شوم، چند مساله را به ایشان جهت اصلاح و ایجاد تغییر در آن پیشنهاد می‌دهم. اولین مساله که در حال حاضر برای کشور ما به یک موضوع حاد تبدیل شده است، اصلاح و بهبود شاخص‌های اقتصاد سیاسی در کشور است. اگر بخواهیم اقتصاد سیاسی را طبقه بندی کنیم، باید چند شاخص را مدنظر قرار دهیم. اولین شاخص، اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی است. دوم مساله مقابله با فسادهای سیستمی در کشور است. سوم موضوع هم بهبود شاخص‌های نظارت و بازرسی سیستمی خواهد بود و چهارم شاخص نیز امنیت اقتصادی و پنجمین شاخص، حقوق عمومی و عدالت اجتماعی و ششمین مساله هم شفافیت است.
مدیران ارشد تحلیلی از آسیب‌های اقتصادی کشور ندارند
تعاریف مختلفی از اقتصاد سیاسی وجود دارد، مساله مد نظر شما در این زمینه چیست؟
عیوضلو: در حوزه بهبود شاخص های اقتصادی سیاسی کشور، باید گفت متاسفانه بر اثر عملکرد ضعیف دولت، اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی بسیار کاهش پیدا کرده و فسادهای سیستمی بر اداره کشور حاکم است و فقط فسادهای فردی نیست. فسادهای سیستمی و رانتی به صورت کلان در کشور وجود دارد و فسادهای کلان و وزارتخانه ای و نهادی که باید با آن مقابله شود. در همین زمینه باید گفت، کارهای موازی در کشور انجام می‌شود که در بیشتر مواقع فعالیت یکدیگر را خنثی می‌کنند. در این موضوع باید به بحث شاخص‌های نظارت و بازرسی سیستمی اشاره کرد. نظارت های ما بیشتر خرد و عوامانه است. باید بفهمیم از کجا آسیب‌های جدی خورده‌ایم. در زمینه اینکه از کجا تا کنون آسیب دیده‌ایم، تحلیلی از مدیران اقتصادی بالادستی و مدیران ارشد کشور دیده نمی‌شود.
باید شاخص‌های بومی برای مسائل کشور تعریف کنیم
به نظر شما در این زمینه از کجا آسیب دیده‌ایم؟
عیوضلو: بحث امنیت اقتصادی، حقوق عمومی، عدالت اجتماعی و شفافیت بحث‌های واضحی است که باید روی اینها هدفگذاری شود. در زمینه این مسائل باید شاخص سازی و استانداردسازی کنیم. شاخص‌های بین المللی در این زمینه ها دارد. یک سری کارهای پژوهشی در این زمینه نیز انجام شده و می‌توان کشور را در همه این موارد سنجید که در تک تک این موضوعات، شاخص‌های ما در چه وضعیتی است و چه هدفگذاری مشخصی برای ارتقای این شاخص ها می‌خواهیم دنبال کنیم. البته باید گفت، لزومی ندارد، حتما به دنبال شاخص‌های بین المللی برویم. شاخص های بومی هم می‌شود، در همه این زمینه‌ها تعریف کرد. ولی از هر شاخصی استفاده می‌کنیم، باید استاندارد مشخص داشته باشد.
۶ راهکار مجلس برای جبران کسری بودجه ۱۴۰۰/ مجلس یازدهم چراغ اصلاحات ساختاری بودجه را روشن می‌کند
ساختار و سازمان نهادهای پولی و مالی کشور اصلاح شود
موضوع دومی که شما در حال حاضر برای کشور مشکلاتی را ایجاد کرده و شما به رئیس جمهور آینده پیشنهاد اصلاح آن را می‌دهید، چیست؟
عیوضلو: محور دومی که جهت ایجاد تغییر در آن پیشنهاد می‌دهم، اصلاحات ساختاری است. اصلاحات ساختاری نیز دارای شاخص‌هایی است که باید مد نظر قرار بگیرد. شاخص اول کنترل و مدیریت سازمان ها و نهادهای موازی در کشور است. مساله دوم تشکیل قرارگاه فرماندهی اقتصادی با گرفتن اختیارات تام از شورای سران قوا خواهد بود. شاخص سوم نیز اصلاح ساختار و سازمان نهادهای پولی و مالی کشور و حاکم سازی استانداردهای بین المللی یا بومی مبتنی بر اقتصاد اسلامی است. چهارمین موضوع هدایت نقدینگی به سمت فعالیت های مولد و موضوع پنجم هم کنترل سفته بازی و بورس بازی است. در این اصلاحات ساختاری، مساله ششم کنترل سیستمی عملکرد بانک ها و نهادهای خصوصی بویژه بانک های خصوصی و شرکت‌های تامین سرمایه از جهت تاثیر گذاری بر روی بازارهای مالی مانند بورس و ارز و نقدینگی است که کاملا غیر هدفمند در این مسیر حرکت می‌کنند.
مردم به کسی رای بدهند که کارآمدی خود را اثبات کرده باشند
در کشور مکاتب مختلفی در حوزه اقتصاد بر روی کار آمده‌اند. به نظر شما این اصلاحات ساختاری در اقتصاد چگونه باید اتفاق بیفتد؟
عیوضلو: در مورد اصلاحات ساختاری، در کشور ما چند پارادایم، چند مسلک و گفتمان حاکم است و البته از همه بدتر در دولت نهادهای موازی بسیاری وجود دارد. تا در یک محیط کاملا متمرکز برای این نهادها تقسیم کار مشخص انجام نشود، نمی‌توان امید داشت که کارها به سامان برسد. محور دوم این بحث تشکیل قرارگاه فرماندهی اقتصادی است که اختیار تام داشته باشد. در شرایط فعلی کشور کسی باید برای حل مسائل و مشکلات اقتصادی کشور جلو بیآید که توان مضاعفی داشته باشد. گذشت آن زمان که دولتمردان همین‌طور راحت مسائل را سرسری می‌گرفتند. مردم هم به کسی رای می‌دهند که کارآمدی خود را اثبات کرده باشد و برای مشکلات کشور برنامه داشته باشد. افرادی که می‌خواهند کاندیدا شوند، باید حرف‌های حسابی بزنند و گره‌هایی که در کشور وجود دارد، را احصا کنند و مشخص باشد که فرد در جریان موضوعات و مشکلات کشور هست و برای حل آنها نیز برنامه مدون و مشخصی دارد.
نظام پولی و مالی کشور از استانداردها عقب است
در زمینه اصلاحات ساختاری اگر بخواهیم، به صورت مصداقی بحث کنیم. کدام بخش‌های اقتصادی باید در اولویت اصلاحات قرار گیرند؟
عیوضلو: محور سوم در اصلاح ساختاری اقتصاد کشور به سازمان ها و نهادهای پولی و مالی کشور بر می‌گردد. در زمینه بانک‌ها در کشور اصلاحات ساختاری واقعا رخ نداده است. ما هم در حوزه قوانین و مقررات و هم در حوزه سازمان‌ها و نهادهای پولی و مالی خیلی عقب هستیم. این عقب ماندگی ما هم از لحاظ استانداردهای بین‌المللی است و باید گفت نظام پولی و بانکی ما بسیار عقب است و سایر نظامات مالی ما هم همین وضعیت را دارد. در همین زمینه باید گفت استانداردهای جدید و جریان های جدیدی که در حوزه پولی و مالی در دنیا بوجود می‌آید که ما هم سو با آن ها باید حرکت کنیم. مثلا اقتصاد فضای مجازی و ابزارهای نوین در این زمینه وجود دارد. قانون پولی و بانکی ما برای۵۰ سال پیش است که تلاش می شود به روز شود. متاسفانه کارهایی که در این زمینه انجام شده همه ناقص، یک جانبه نگر هستند و جامع نیز نیستند و آینده پژوهی لازم را ندارند. هم اکنون دعوای ما سر پذیرش FATF است. ولی چند سال بعد دعواهای ما سر استانداردهای جدیدی است که امروز در بانکداری های نوین در دنیا مرسوم شده و انجام می‌شود و ما در این زمینه بسیار عقب از این موضوعات هستیم.
برای اجرایی شدن گام دوم انقلاب نیاز به فقه کل نگر داریم
آیا مساله دیگری هست که شما به عنوان یک اقتصاددان از رئیس جمهور آینده بخواهید در اولین اقدامات خود، آن را حل کند؟
عیوضلو: محور سوم تخصص محوری در چارچوب گام دوم انقلاب است. این موضوع نیاز به تحلیل دارد. گام دوم انقلاب اسلامی شروع شده است، ولی هنوز در مورد گذشته بازنگری انجام نشده است و باید خودمان بررسی کنیم، همان روال سابق را اگر ادامه دهیم به جایی نخواهیم رسید. ما اسلامی سازی درستی تاکنون انجام نداده‌ایم. به هر حال در نظام ما اسلامی بودن همه ارکان و نهادهای نظام خیلی مهم است. اگر نتوانیم این اسلامیت را درست اجرایی کنیم، خون شهدا پایمال خواهد شد. پس بحث اصلی اسلامی سازی است، ولی در حال حاضر اسلامی سازی با رویکرد فقه جزء نگر و حداقلی حاکم است. افرادی که نظام شناس نیستند و مسائل در حد کلان اقتصاد اسلامی را نمی‌فهمند، در راس اسلامی سازی قرار گرفته اند. تجریه بانکداری بدون ربا و شوراهای فقهی در بورس و بانک مرکزی نشان می‌دهد که نگاه جزء‌نگر در این موضوع وجود داشته است و مسائل کلان و ساختاری را دنبال نمی‌کنند و بحث های جدی اقتصاد اسلامی که تخصص های بالایی می طلبد را نمی شناسند. این باید معالجه شود و از این طریق باید بتوانیم استانداردها و یک پارادایم تخصصی اقتصاد اسلامی و فقه نظام ساز را در کلیه نهادها و سازمان ها بتوانیم حاکم کنیم و حتی معاونت های ویژه در این عرصه ها شکل بگیرد که حداقل آن بحث ارزش محوری هم بتواند مقداری پاسداری شود که در این چهل سال خیلی نتوانستیم در این زمیه موفق عمل کنیم. اینجا لازم است استانداردهای ویژه ای حاکم باشد و حاکمیت استانداردهای بانکداری اسلامی و اقتصاد اسلامی و استانداردهای نظارت و بین المللی در این عرصه‌ها وجود دارد ، همه این ها قابل احصا است و می‌شود این ها را حاکم کرد.
دولت مقابل سفته بازی بانک ها بایستد
بسیاری از کارشناسان مساله نقدینگی و هدایت آن را یکی از مشکلات فعلی کشور می‌دانند. راهکار شما برای حل این مشکل چیست؟
عیوضلو: بحث مهمی که باید به آن پرداخته شود، هدایت نقدینگی است. کل نقدینگی که در کشور ایجاد می‌شود باید رصد شود و در جهت مشخص هدایت شود. تسهیلاتی که داده می شود در جهت مشخص باشند یا گسترش هایی که در این عرصه ایجاد می‌کنند، باید همه و همه مشخص باشند. در حال حاضر دولت باید مخصوصا سفته بازی و بورس بازی که بانک‌های خصوصی دنبال می‌کنند را متوقف کند. اخیرا ایده ای مطرح شده در بانک مرکزی انگلیس که می گویند بانک خودش می تواند خلق پول کند. لذا همین موضوع در اقتصاد ما که به شدت زیرساخت های ضعیفی دارد، همین موضوعات شایع می شود. یعنی بانک ها بدون اینکه سپرده داشته باشد، خلق پول کند. این تخلفات الان هم وجود دارد. در برخی بانک‌ها و برای این که این بانک ها مشکل خود را حل کنند از این طریق کل اقتصاد را به هم می ریزند.
برای حل مشکلات شورای ثبات اقتصادی تشکیل شود
راهکار مشخص شما برای این از بین بردن این نوع مشکلات چیست؟
عیوضلو: این دست مشکلات باید از طریق تیم‌های متخصص و کارشناس از بالادست هدایت و کنترل شود و مجوزهای آنها محدود شود. در سال های اخیر دیدیم بانک های خصوصی و شرکت های تامین سرمایه چقدر در بازارهای بورس و ارز ورود کرده و اختلال ایجاد کردند. با این موارد مقام ناظر باید به صورت قوی برخورد کند و آنها را کنترل کند. یک بحث لازم در این خصوص آن است که شورای ثبات اقتصادی داشته باشیم که بارها در طرح تحول بانکی در مجلس نیز این مساله مورد بحث قرار گرفته است؛ ولی هنوز عملیاتی نشده است. یعنی یک نهاد بالادستی که همه ریسک‌های سیستمی بازارهای پول، سرمایه، بیمه را رصد کرده و همه جنبه‌های آن را کنترل کند. این موضوعاتی که گفته شد، بحث‌های مهمی است.
باید مقابل گسترش بودجه متورم را بگیریم
از آنجایی که یکی از مشکلات اصلی ما کسری بودجه است، چه راهکاری برای این موضوع دارید؟
عیوضلو: دولت ها همیشه خواسته‌اند، مشکل بودجه‌های کلان را از راه های مختلف مانند خلق پول و استقراض از بانک مرکزی و راه‌هایی از این قبیل حل کنند. این راهکارها خیلی جواب نمی دهد. باید به اصول حل مساله برگردیم. در بودجه های کشور باید بازنگری صورت بگیرد و ببینیم چقدر کارامد هستند، مثلا عده‌ای که از حقوق ثابت و امتیازات ثابت برخوردار بوده اند، باید در خصوص آنها بازنگری صورت گیرد. اصلاحات ساختاری در بودجه ها باید صورت بگیرد وگرنه همین طور بودجه های متورم گسترش پیدا می‌کند و منبع جدید برای خلق ثروت وجود ندارد. باید روی منبع ثروت حرکت کنیم و راهکارهایی که می‌توانیم ثروت افزایی کنیم. می توان روی ایرانیان خارج از کشور حساب کرد و روی میلیاردها دلاری که ایرانی تبارها در خارج کشور دارند یا می‌شود روی سرمایه گذاری های گسترده در داخل کشور فکر کرد. باید ثروت را افزایش دهیم، وگرنه با بازی های پولی و این جنبه ها که بخواهیم مشکلات مملکت را حل کنیم، شرعی نیست و مشکلات را حاد تر می‌کند. مقداری باید ترمز بگیریم و نگاه دیگری روی مسائل داشته باشیم.
بدون اصلاحات گفتمانی به جایی نمی رسیم
به عنوان کارشناس اقتصادی وضعیت را طوری می بینید که رییس جمهور آینده بتواند تغییر ایجاد کند؟
عیوضلو: بدون اصلاحات گفتمانی و اصلاحات در فضای اقتصاد سیاسی و ساختاری اصلا عملیاتی نیست. این وضعیت به سمت قهقرا حرکت می‌کند. ما خیلی استعداد داریم، ولی نا هماهنگی در فضای اقتصاد سیاسی کشور و جریان های موازی باعث می‌شود نتوانیم به سمت و سوی مشخصی حرکت کنیم. با وضع فعلی به جایی نمی رسیم و باید یک بازنگری جدی در چهارچوب‌های کلی که اشاره کردم صورت بگیرد.
انتهای پیام/
