نازیلا انصاری پور | عصر تحلیل: بیش از ۱۵۰ رشته صنایع دستی در استان اصفهان شناسایی شده است که هریک هنرمندان صاحب نامی را از گذشته تا به امروز داشته اند و راز ماندگاری این هنرها از خلاقیت و استعداد مردان و زنانی جان می گیرد که جان خود را به هنرپیوند زده اند.
ده سال کارگری پس از آن آقایی
مرتضی جعفری هنرمندی پردغدغه است که در تمام طول صحبت اش از دغدغه هایش برای ماندگاری هنر قلم کاری می گوید، او که در طول ۴۵ سال فعالیت خود برای تولید پارچه های قلمکار همچنان ذوقی بی پایان به کارش دارد هنر را کالای ماندگاری می داند که نباید با دروغ آلوده شود.
آقا مرتضی، تا پنجم دبستان درس خوانده است، بیش از ۵۰ تقدیر نامه در کارنامه اش به چشم می خورد و در بسیاری از نمایشگاه های بین المللی حضور داشته است.
این استاد قلمکار اصفهانی، دیپلم افتخار به پاس فعالیت خود در تولید پارچه های سنتی از کشور مسکو دریافت کرده است همچنین دو نشان اصالت یونسکو و یک نشان ملی بر اعتبار تولیدات اش می افزاید.
این هنرمند ۵۵ ساله از سن سیزده سالگی و در طی یک گردش دوستانه به میدان نقش جهان با حرفه قلمکاری آشنا می شود و آن را به عنوان شغل دایم خود انتخاب می کند.
۴۵ سال از روزهای زندگی این هنرمند در حرفه قلمکاری گذشته است، می گوید: ۱۰ سال کارگری کردم، از سال ۱۳۶۱ مستقل شدم و کارگاهی را احداث نمودم.
پارچه های قلمکار، کالای رایج مردم در اصفهان قدیم
این هنرمند، ازدوران صفویان یاد می کند که بیشتر لوازم زندگی مردم از جمله لباس های قدیم، قدیسه یا حوله حمام، رو تختی، لحاف و سفره نان از پارچه قلمکار بوده است.
آقا مرتضی، با بیان اینکه نقش طرح ها در پارچه قلمکارهای قدیم به صورت نقش کوچک بوده است، می افزاید: هنرمندان در گذشته برای هنر زمان بیشتری می گذاشتند اما در حال حاضر مردم به سوی مادیات گرایش پیدا کرده اند و هنر در زندگی مردم کمرنگ شده است.
وی، به احیا پارچه های قلمکار با سبک، نقش و نگار گذشته پرداخته است تا با نگاهی متفاوت کاربردهای این پارچه را به مردم اصفهان و توریست معرفی کند تا از این پارچه ها دوباره به زندگی مردم جای باز کند.
حذف نفت در ترکیب رنگ پارچه های قلمکار
این هنرمند اصفهانی، تنوع رنگ در پارچه های قلمکار را از ایده های خود در تولیدات اش می نامد و ادامه می دهد: دو رنگ آبی و زرد با ترکیب نفت تهیه می شوند، سال هاست ما در تولید این دو رنگ نفت را حذف نمودیم که اتفاقا رنگ تولید شده مورد پسند مخاطبان قرار گرفته است.
آقا مرتضی، علت حذف نفت را از رنگ مورد استفاده در پارچه های قلمکار بوی تند نفت می داند و اضافه می کند: بسیاری از توریست ها هم از بوی نفت پارچه های قلمکار گلایه کرده بودند.
بدون زاینده رود هم قلمکار تولید می شود
این استاد قلمکار اصفهانی، می گوید: بعد از خشک شدن آب زاینده رود عده ای از تولید کنندگان پارچه های قلمکار تصور می کردند بدون آب باید کار خود را تعطیل کنند.
از این هنرمند می پرسم، آیا آب زاینده رود تاثیری در تولید پارچه های قلمکار داشته است؟
می گوید : هنرمندان قلمکار اصفهانی ۴۰۰ سال در این رودخانه پارچه های خود را شست و شو داده اند و پارچه قلمکار را چون ماهی ای می دانستند که باید در آب پرورش پیدا کند، همچنین آب رودخانه به خاطر املاحی که دارد باعث تغییر و تحولاتی بر روی رنگ پارچه ها می شود.
جعفری اضافه می کند: تولیدکنندگان پارچه های قلمکار بعد از خشک شدن رودخانه زاینده رود برای رنگ کردن پارچه ها مشکلاتی را پیدا کردند اما ما با تغییراتی که در رنگی طبیعی ایجاد کردیم این مشکل برطرف کردیم.
از قلم تا چوب درخت گلابی
پارچه های قلمکار از پنبه تهیه می شوند و صد درد صد طبیعی هستند به همین دلیل ماندگاری بالایی دارند همچنین پارچه های قلم کار به نسبت قیمتی که دارند کاربردهای فراوانی در زندگی روزمره انسان ها دارند.
وی، با بیان اینکه پارچه های قلم کار در گذشته با قلم طراحی می شدند، می گوید: در سال های بعد قالب های سنگی، سفال و چوبی جای خود را به قلم های طراحی داد.
رنگ و آب دو جز جدا نشدنی پارچه های قلمکار
این هنرمند قلمکار اصفهانی اولین مرحله از تهیه پارچه قلمکار را بریدن پارچه ها به سایزهای مختلف عنوان می کند و ادامه می دهد: عده ای از بانوان در منازل خود پارچه را ریش ریش می کنند و بعد پارچه را به کارگاه آورده و آن را در پوست انار می خیسانیم.
وی علت این کار را در رنگ پوست انار می داند که چون کاغذ کاربن رنگ را برمی گرداند.
جعفری مراحل اضافه شدن رنگ به پارچه های قلمکار را این گونه بیان می کند: اولین رنگ مشکی است سپس محلول کتیرا، روغن کرچک و زاج رنگ قرمز را تولید می کند و رنگ سوم و چهارم آبی و زرد است که که هفتاد درصد آن طبیعی و ۳۰ درصد آن مصنوعی است.
پارچه های قلم کار پس از اضافه شدن رنگ به مدت ۲۴ ساعت زیر نور خورشید نگه داشته می شوند تا خشک شوند در ادامه آن ها را به مدت یک ساعت در بخارآب صد درجه قرار می دهیم.
هنرمند اصفهانی با بیان اینکه پارچه های قلمکار در حوضچه هایی که جای آب رودخانه زاینده رود را گرفته اند شست و شو می شوند، می گوید: پارچه های قلمکار به مدت یک ساعت در این حوضچه ها خیسانده می شوند و در ادامه آن ها را شست و شو می دهند و به مدت یک ساعت در پاتیل گداشته می شود.
جعفری در پایان اضافه می کند: ریشه رُناس که رگ حیاتی قلم کاری به حساب می آید همچنین پوست انار که پارچه را کرمی رنگ می کند در پاتیل ها افزوده می شود و پس از یک ساعت پارچه آماده است و می گذاریم تا خشک شود.
انتهای پیام/
